Denizli’nin bakırcılar çarşısında neredeyse yok olmakta olan bir zanaatı belgeliyoruz
İÇİNDEKİLER
Denizli, Türkiye’de yapacakları seyahatleri planlarken çoğu kişinin listesinde yer almaz. Ancak, Pamukkale’ye yakınlığı nedeniyle yine de kendinizi orada bulabilir ya da en azından içinden geçebilirsiniz. Bir sanayi şehri olan Denizli’de, kendilerine kısaca ‘alemci’ denilen Türkiye’nin son birkaç alem ustasının işliklerini de içinde barındıran eski bir bakırcılar çarşısı vardır.
Bir alem ustasının ne iş yaptığını ilk anda bilemeyebilirsiniz, ama adını bilmeseniz de alemin nasıl bir şey olduğu hakkında bir fikriniz vardır. Kısacası alem ustası, alem yapar. Ve alem, cami minareleri ya da kubbeleri üzerinde bulunan genellikle hilal şeklindeki metal süstür.
Türkiye’de yüzlerce alem görmüş olabilirsiniz, ama hâlâ onları üreten çok az kişi kaldığını biliyor muydunuz? Bu yüzden biz de neredeyse nesli tükenen alem ustalarını belgelemenin zamanı olduğunu düşündük.
Bitmiş Ürünlerine Hayran Kalmak
Alemci, İzlemek Büyüleyici!
Denizli’nin (ve Türkiye’nin) son alem ustalarından birine ziyaret
Denizli’nin bakırcılar çarşısı, kendine özgü bir dünya. Daracık sokaklardan oluşan bir labirentte, bakırcı işlikleri yan yana dizilmişler. Ürettikleri gerçekten sanatsal işler de çeşitli dükkânlarda satılmak üzere sergileniyor. Sıradan günlük kullanım için üretilen bıçak ve makas gibi şeyler bile burada çok özel bir görünüme sahip. Ama biz buraya başka bir amaçla geldik: Denizli’de sadece üç, Türkiye genelinde ise 20 civarında kalmış olan alem ustalarından birinin çalışmasını belgeleyeceğiz.
Nüfusu 80 milyonun üzerinde olan bir ülke için bu rakam, kaybolan bir zanaatı işaret ediyor. Alem yapmak, asırlardır süren ve yok olmamasını dilediğimiz bir zanaat, ama halen üretim yapan alem ustalarının beyanları pek umut verici değil; bu işi sürdürecek yeni çıraklar ya da nitelikli ustalar bulmakta zorlanıyorlar. Bunun pek çok alem ustası için, kendileri artık çalışamayacak olduklarında işliklerine kilit vurulacağı anlamına geliyor.
Gençlerin bu asırlık geleneği sürdürmek için işi öğrendikleri Denizli’de şimdilik gelecek aydınlık görünüyor.
Bakırcı Mahallesinde Tipik Dükkan
Alem nasıl yapılıyor
Alemlerin her biri, birkaç parça metalin bir araya getirilmesiyle oluşturulan el yapısı bir düzenlemedir ve tektir. Farklı metallerle yapılabilir, ama genellikle bakır veya gümüş kullanılır. Alem ustasının ifadesine göre her bir alem, boyu ne kadar olursa olsun genellikle sekiz farklı parçadan oluşur.
Üretim işlemi neredeyse tamamen el ile gerçekleştirilir ve bir alemin ortaya çıkması için becerikli eller gerekir. Bakır parçalar doğru ölçülerde kesildikten sonra kenarları tırtıklanarak bükülür.
Temel Ama Verimli Bir Araç Seti
Birleştirilmeyi Bekleyen Alem Bileşenleri
Sonra tırtıklı kenarlar örs üzerinde bir çekiçle önce düzlenir ve birbiri üzerine kapatılmak üzere iki uç birleştirilir. Usta bir alemcinin elinde bu işlemin tamamı sadece birkaç dakika sürer.
Nitelikli Alemci’nin Elleri
Alemin Bakır Elementinin Kapatılması
Tırtıkların tamamı birbirine geçip kapandıktan sonra usta, bu montajın sağlam olması ve göçmemesi için önce dış kenarları keser ve sonra da kıvırır. Biten parçanın güzel ve kusursuz bir yuvarlak olduğundan emin olmak için örs üzerinde son bir kez daha döndürür.
Daha Fazla Sıkılık İçin Sonu Bükme
Bu noktada, yapılan parçalar alemi mükemmel bir şekilde oluşturmak üzere bir araya getirilmeleri için atölyeden çıkarılır. Bu, alemin üretim sürecine makinelerin dâhil olduğu tek aşamadır. Alem ustaları kalıp örneklerini kendi işliklerinde tutarlar ama onları sahada kullanmazlar.
Tipik Alem Şekillerini Oluşturmak için Kullanılan Kalıplar
Daha Fazla İş Bekliyor
Bundan sonra da parçalar, görkemli ve eşsiz bir bütün oluşturmak üzere birleştirilir; meydana alem çıkar. Alıcıya teslim edilmek üzere yola çıkmadan önce alemin üzerine oksidasyonu engellemesi için bir koruyucu sürülür.
Bitmiş Alemler ve Bazı Bitmemiş Bileşenleri
Alemler & alemciler hakkında gerçekler ve rakamlar
Günümüzde faal olan alem ustalarının birçoğu bu beceriyi babalarından öğrenmiştir. Bugün tüm Türkiye’de halen faal olan alem ustalarının sayısı tahminen en fazla 25’tir. Bunların çoğunun emekli olduklarında işi devralacak kimsesi bulunmuyor.
Denizli’deki üç alem ustasının dışında bize, İzmir’de faal olan beş ve Ankara civarında da on beş kadar alemci olduğu söylendi. Denizli’de ziyaret ettiğimiz alem ustası yılda 750-800 alem yapıyor ve boyutlarına göre de parça başı 1000 TL alıyor.
Hilal’in İçinde Yazılan Allah
Denizli çevresinde görülecek diğer yerler ve yapılacak şeyler
Denizli’ye geldiyseniz bölgedeki birkaç güzel boyalı camiyi görmek isteyebilirsiniz. Ya da Kaklık Mağarası’nı, Hierapolis Antik Kenti’ni ve Pamukkale’yi ziyaret edebilirsiniz. Havaalanı da bulunan Denizli’ye, Türkiye’nin önde gelen şehirlerinden karayoluyla ulaşım çok kolaydır.
Serkan Ezgin & Bilal Caran’a bizi atölyelerinde ağırladıkları & duman tüten nefis çay ikramları için özellikle teşekkür ederiz
Bunları da beğenebilirsiniz:
Kremna: “Uçurumlar kenti” diye anılan bir antik şehir
Güzel manzaralı antik kentleri seviyorsanız, manzaralı doğa yürüyüşüyle eşsiz bir tapınak mezar ziyaretini bir araya getiren Kremna, gezi listenizde olmalı!
Türkiye’nin değeri bilinmeyen şehirlerinden biri: İzmir
Uyarı: İzmir bir geçiş bölgesi değildir! Gezginler genellikle İzmir’in gizli değerlerini gözden kaçırırlar. Şimdi bu değerli şehri hakkıyla gezme zamanı!
İncir Han: Selçuklu Kervan Yolu’na Kapalı Kapılar Ardından Bakıvermek
İncir Han Bucak’ın dışında kırsalda gizlenmiş, restore edilmemiş ama harikulade olan bir kervansaraydır. Bizimle kapalı kapılarının arkasına bir göz atın.
Bunları da beğenebilirsiniz:
Kremna: “Uçurumlar kenti” diye anılan bir antik şehir
Güzel manzaralı antik kentleri seviyorsanız, manzaralı doğa yürüyüşüyle eşsiz bir tapınak mezar ziyaretini bir araya getiren Kremna, gezi listenizde olmalı!
Türkiye’nin değeri bilinmeyen şehirlerinden biri: İzmir
Uyarı: İzmir bir geçiş bölgesi değildir! Gezginler genellikle İzmir’in gizli değerlerini gözden kaçırırlar. Şimdi bu değerli şehri hakkıyla gezme zamanı!
BİZİ TAKİP ET
